Được thành lập theo Quyết định số 1674/QĐ-TTg ngày 26/09/2011 của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam trên cơ sở sáp nhập Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và Bảo tàng Cách mạng Việt Nam; Bảo tàng Lịch sử quốc gia là công trình văn hóa tọa lạc ở khu vực trung tâm của Thủ đô Hà Nội, gần với nhiều di tích linh thiêng của Thủ đô như Tháp Rùa - Hồ Gươm; Cầu Thê Húc - Đền Ngọc Sơn - Bút tháp… Bảo tàng lưu giữ, trưng bày, giới thiệu lịch sử Việt Nam từ thời Tiền sử đến ngày nay thông qua hệ thống tài liệu, hiện vật vô cùng đồ sộ, quý giá, trong đó có nhiều hiện vật là Bảo vật quốc gia.

Bảo tàng Lịch sử quốc gia là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đứng đầu hệ thống các bảo tàng lịch sử- xã hội Việt Nam; có chức năng nghiên cứu khoa học, khai quật khảo cổ học, sưu tầm, lưu giữ, kiểm kê, bảo quản, trưng bày, giới thiệu, phát huy giá trị tài liệu, hiện vật về tiến trình lịch sử Việt Nam; tổ chức đào tạo, tư vấn, giám định, thẩm định, quản lý, khai thác dịch vụ thuộc phạm vi hoạt động của bảo tàng. Bảo tàng Lịch sử quốc gia có tư cách pháp nhân, có con dấu, tài khoản riêng, hạch toán độc lập. Tên giao dịch quốc tế: Vietnam National Museum of History (viết tắt là VNMH)

Bảo tàng Lịch sử quốc gia hiện đang lưu giữ và bảo quản khoảng 200.000 hiện vật, tư liệu lịch sử văn hóa Việt Nam, trong đó giai đoạn lịch sử Việt Nam từ thời Tiền sử đến năm 1945 có gần 110.000 tài liệu, hiện vật là di vật, cổ vật và 19 Bảo vật quốc gia; trong đó có nhiều sưu tập quý hiếm vào bậc nhất so với các bảo tàng cùng loại hình ở trong nước và khu vực như: sưu tập hiện vật thuộc các nền văn hóa khảo cổ từ sơ kỳ thời đại đồ đá cũ đến thời đại đồng thau và sắt sớm; Văn hóa Đông Sơn; Gốm men cổ Việt Nam; Đồ đồng thời Lê Nguyễn; Điêu khắc đá Chăm pa; Nghệ thuật trang trí nước ngoài như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và các nước trong khu vực Đông Nam Á... Giai đoạn lịch sử Việt Nam từ giữa thế kỷ XIX đến ngày nay có khoảng hơn 80.000 tài liệu, hiện vật về lịch sử cách mạng Việt Nam, về Đảng Cộng sản Việt Nam, về Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam qua các thời kỳ.

Bảo tàng Lịch sử quốc gia đang duy trì 2 hệ thống trưng bày cố định tại 2 cơ sở: số 1 Tràng Tiền - Hà Nội, trưng bày lịch sử Việt Nam từ thời Tiền sử đến hết triều Nguyễn (năm 1945); tại cơ sở số 216 Trần Quang Khải - Hà Nội, trưng bày về lịch sử Việt Nam từ giữa thế kỷ 19 đến nay. Với sự quan tâm của Đảng và Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam, trong tương lai không xa, Bảo tàng Lịch sử quốc gia được xây dựng là công trình hiện đại, tiên tiến, đáp ứng công năng của bảo tàng hiện đại tầm cỡ khu vực và quốc tế tại khu đô thị Tây Hồ Tây, Hà Nội. Dự án này đã khởi động từ nhiều năm nay và hiện đang tiếp tục triển khai.

Bảo tàng Lịch sử quốc gia là thành viên của Hiệp hội Bảo tàng quốc tế (ICOM), thành viên sáng lập Hiệp hội các bảo tàng quốc gia châu Á (ANMA), thường xuyên trao đổi kinh nghiệm hoạt động chuyên môn, thực hiện các chương trình hợp tác, mở rộng giao lưu với gần 30 bảo tàng trong khu vực và quốc tế. Năm 2013, Bảo tàng Lịch sử quốc gia là đơn vị đăng cai tổ chức và là chủ tịch Hội nghị ANMA lần thứ 4 (diễn ra tại Hà Nội vào tháng 10-2013).

Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã vinh dự được nhận nhiều phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước trao tặng, trong đó có: 1 Huân chương Hồ Chí Minh, 3 Huân chương Độc lập, 5 Huân chương Lao động…

Đến với Bảo tàng Lịch sử quốc gia, quý khách sẽ có nhiều trải nghiệm thú vị, hiểu biết thêm về lịch sử văn hóa lâu đời và truyền thống đấu tranh anh dũng, kiên cường trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.