Hồ Tịnh Tâm nguyên trước đây là hồ Ký Tế được vua Minh Mạng cho tái thiết để làm nơi nghỉ ngơi vào năm 1822. Hồ Tịnh Tâm hay còn được gọi là Bắc Hồ (vì nằm ở phía Bắc Đại Nội). Vua Minh Mạng cho kiến thiết ở đây nhiều điện đài, lầu gác, đình tạ, cầu cống, vườn tược làm cho khu vực hồ Tịnh Tâm thành một thắng cảnh tuyệt vời của đất thần kinh.

Chu vi hồ hơn 1.400m, ngăn cách với thế giới bên ngoài bằng một vòng tường gạch cao khoảng 2,50m. Mỗi mặt tường trổ một cửa: Đông Hy (Bắc), Hạ Huân (Nam), Xuân Quang (Đông), Thu Nguyệt (Tây). Trên mặt hồ có ba hòn đảo: Phương Trượng (Bắc), Bồng Lai (Nam) và đảo Doanh Châu (Tây).

Tại đảo Phương Trượng công trình kiến trúc chính là Nam Huân Các, hai tầng, lợp ngói hoàng lưu ly, quay mặt về hướng Nam. Ngoài ra còn có Tịnh Tâm Lâu, Thiên Nhiên Đường, Dưỡng Tánh Hiên. Trước Nam Huân Các dựng cửa Bích Tảo, nối tiếp bằng chiếc cầu gỗ (Bích Tảo Kiều). Tại đảo Bồng Lai, công trình kiến trúc chính là Điện Bồng Doanh, ba gian chái, trùng thiềm điệp ốc, mặt quay hướng Nam, bốn phía có lan can. Ngoài ra còn có Tạ Tham Tâm, lầu Trừng Luyện. Trước mặt Điện có cửa ăn thông với cầu Bồng Doanh bắc qua bờ hồ bên kia, có cầu Hồng Cừ hướng về cầu Bích Tảo. Giữa hồ có con đề Kim Oanh nối hai cửa Xuân Quang và Thu Nguyệt, giữa đê có Đình Tứ Đạt, hai mặt ăn thông với 2 cầu Bích Tảo và Hồng Cừ.

Trên mặt hồ còn xây dựng một tòa nhà Khúc Tạ Hà Phong, quay mặt về đảo Doanh Châu, bên trái có xưởng Thanh Tước nơi để thuyền Ngự. Ngoài ra còn có hệ thống hành lang có mái che nối các lầu, tạ, đình, đài dài 106 gian.

Hồ Tịnh Tâm là một khoảng không gian tươi mát đầy hấp dẫn nằm giữa lòng Cố đô và trong lòng nhân dân thành Huế.

Hồ Tịnh Tâm đã được xếp hạng là di tích cấp Quốc gia theo Quyết định số 99/2004/QĐ-BVHTT, ngày 15/12/2004.